Problem optymalności obszaru walutowego

R.A. Mundell dążył do określenia kryteriów niezbędnych dla połączenia różnych regionów sztywnym kursem walutowym. Pojęcie obszaru walutowego definiuje on jako teren, na którym funkcjonuje jedna waluta lub wiele walut połączonych sztywnym kursem względem siebie. Inni autorzy wskazywali na węższe określenie, redukując pojęcie obszaru walutowego tylko do terytorium, na którym funkcjonuje jedna jednostka monetarna[1]. Zgodnie z definicją zaproponowaną przez A. Bienia, w niniejszym artykule za obszar walutowy uważać się będzie region, wewnątrz którego cyrkuluje wspólna waluta lub wiele walut, ale o sztywnych kursach wymiennych przy jednoczesnym braku jakichkolwiek ograniczeń wpływających na wzajemną wymianę tych walut[2]. Należy również zwrócić uwagę, że pojęcia unii monetarnej i optymalnego obszaru walutowego nie są tożsame. W drugim przypadku wystarczy bowiem, że kursy walutowe są usztywnione względem siebie i nie zachodzi konieczność wprowadzania wspólnej waluty[3]. Stąd przyjmuje się, że TOOW stanowi jedynie ogólne ramy teoretyczne dla tworzenia unii monetarnej. 

• R.A. Mundell określa optymalność obszaru walutowego jako zdolność do stabilizacji zatrudnienia i poziomu cen, uzależniając spełnienie tego warunku od automatycznego redukowania bezrobocia i nierównowagi płatniczej, bez konieczności stosowania narzędzi polityki fiskalnej lub monetarnej[4]. 
• H.G. Grubel wskazał, że optymalny obszar walutowy, stanowiąc związek między kilkoma regionami czy państwami, poprawia dobrobyt zamieszkującej go ludności ponad poziom możliwy do osiągnięcia w sytuacji, gdyby każdy z elementów tego obszaru funkcjonował niezależnie (osobny obszar walutowy)[5]. Stąd za kryterium optymalności obszaru walutowego należy przyjąć możliwość lepszego zaspokajania potrzeb zamieszkującej go ludności po wprowadzeniu reguł obszaru walutowego, w porównaniu z okresem sprzed ich wprowadzenia[6]. 
• R.I. McKinnon wskazał, że szczegółowym kryterium optymalności jest efektywne oddziaływanie przez politykę monetarno-fiskalną i zewnętrznie płynny kurs walutowy na osiąganie trzech podstawowych celów: pełnego zatrudnienia, równowagi bilansu płatniczego i stabilizacji poziomu średnich cen wewnętrznych[7]. 
• D.A. Snider określił optymalny obszar walutowy jako ten, który maksymalizuje warunki konieczne do działania optymalnych procesów dostosowawczych – procesów realizujących w gospodarce jednocześnie pełne zatrudnienie, stabilizację cen i utrzymanie równowagi bilansu płatniczego bez konieczności stosowania ograniczeń w płatnościach handlowych i inwestycjach[8]. 

Należy zatem stwierdzić, że w teorii istnieją dwa kierunki określania optymalności obszaru walutowego:

1) dążenie do wyszukania kryteriów warunkujących, które należy spełnić, aby powstał optymalny obszar walutowy (R.A. Mundell - mobilność czynników produkcji, R.I. McKinnon – otwartość gospodarki, P.B. Kennen – dywersyfikacja gospodarki),

2) polepszenie dobrobytu ludności zamieszkującej obszar walutowy (H.G. Grubel i G.E. Wood – analiza strat i zysków integrujących się gospodarek).

[1] Przegląd ewolucji podejścia do teorii optymalnego obszaru walutowego znajduje się w A. Bień, Optymalny obszar walutowy, PWN, Warszawa 1988. 

[2] A. Bień, Teoretyczne podstawy ..., op. cit. 

[3] A. Wojtyna, Teoretyczne kontrowersje wokół Unii Gospodarczej i Walutowej, „Gospodarka Narodowa”, 1998, Wydanie Specjalne. 

[4] R.A. Mundell dążył do wypracowania kryteriów określających, w jakich regionach kursy walut mogą być między sobą sztywne. Wskazał on także, że optymalny obszar walutowy powinien być charakteryzowany przez wewnętrzną mobilność siły roboczej oraz brak jej mobilności zewnętrznej. 

[5] H.G. Grubel, The Theory of Optimum Currency Areas, “Canadian Journal of Economics”, 1970, nr 5. 

[6] Definicja za A. Bień, Teoretyczne podstawy …, op. cit. 

[7] A. Bień, Optymalny obszar walutowy, op. cit., s. 30-31. 

[8] Ibidem, s. 48.