Pomiar ryzyka - miary ogólnie

 Dzisiaj o pomiarze ryzyka.

Jak widać na powyższym obrazku można ryzyko można mierzyć na wiele sposobów, w zależności od celu pomiaru i jego przeznaczenia.

Wzrost znaczenia efektywności pomiaru ryzyka finansowego oraz rozwój dedykowanych miar jest odpowiedzią na zaobserwowane obniżenie bezpieczeństwa gospodarowania przedsiębiorstw i zwiększenie zmienności ich wyników ekonomicznych. Wybór odpowiedniej metody pomiaru powinien być uzależniony od rynku, na którym działa przedsiębiorstwo elektroenergetyczne, aktywów, które są w jego posiadaniu, rozkładu stóp zwrotu czynników ryzyka finansowego oraz danych, które można wykorzystać do jego pomiaru. Zastosowanie właściwej miary ryzyka finansowego pozwala m. in. podejmować decyzje o zabezpieczeniu negatywnych skutków ekspozycji na nie - posiadając odpowiednie informacje można zabezpieczać te ekspozycje, które mogą okazać się najbardziej kosztownymi dla przedsiębiorstwa. Znacząco zwiększa to efektywność samego zabezpieczenia. Informacja jedynie o wartości ryzyka finansowego nie jest wystarczająca. Niezbędne są informacje o elementach tego ryzyka, które obejmuje pomiar, czy ujmuje on efekt dywersyfikacji oraz których aktywów on dotyczy. Kolejnym ważnym zagadnieniem jest odpowiedź na pytanie, o ile zmieni się ryzyko finansowego ośrodka odpowiedzialności, jeżeli nastąpią zmiany w jego strukturze i jaki jest wkład poszczególnych aktywów do jego wartości.

Miary pomiaru ryzyka finansowego należy dzielić według kilku kryteriów[1]:

1) ze względu na symetrię pomiaru:

a) miary symetryczne;

b) miary zagrożenia;

2) ze względu na sposób określenia wielkości ryzyka:

a) miary bezwzględne;

b) miary względne;

3) ze względu na stopień zindywidualizowania konstrukcji pomiaru:

a) miary statystyczne;

b) miary określane za pomocą scenariuszy (w tym także scenariusze zdarzeń ekstremalnych);

c) miary wrażliwości;

4) ze względu na prawdopodobieństwo wystąpienia oraz dotkliwość:

a) miary dla warunków standardowych;

b) testowanie sytuacji ekstremalnych (stress test).

Symetryczne miary ryzyka finansowego umożliwiają ocenę następstw nie tylko niepożądanych odchyleń, ale także oszacowanie zysków, będących następstwem odchyleń pozytywnych, które należy określić jako szanse (odpowiadają one zatem neutralnej koncepcji ryzyka, mierząc ryzyko spekulacyjne)[2]. Miary zagrożenia określają wartość negatywnego odchylenia (absolutnego, lub od średniej, czy zadanego poziomu referencyjnego[3]). Stosując je, dokonuje się pomiaru ryzyka czystego. Stąd pozwalają one rozpatrywać ryzyko finansowe jedynie jako możliwość zaistnienia sytuacji niekorzystnej. Umożliwiają one analizę wpływu negatywnych odchyleń na przyszłe wyniki gospodarowania przedsiębiorstwa – odpowiadają one przez to negatywnej koncepcji ryzyka finansowego [4].

Pomiar ryzyka finansowego może być dokonywany w wartościach bezwzględnych lub jako pewien stosunek:

- pomiar bezwzględny – przedstawia wyniki, które mogą powstać w momencie zmian czynników ryzyka;

- pomiar względny – ryzyko, że przyszłe wyniki finansowe odchylą się od zadanego poziomu. Odchylenie to jest mierzone jako:

• różnica pomiędzy określonym w planie wynikiem gospodarowania przedsiębiorstwa, a wyliczonym ryzykiem dla zadanego przedziału ufności[5];
• relacja pomiędzy ryzykiem a wybranymi wielkościami finansowymi (np.: wielkością kapitałów przedsiębiorstwa, zysków, referencją poziomu ryzyka).

Kalkulacja względnych miar ryzyka finansowego ma sens jedynie wtedy, gdy wartość zaplanowanego wyniku finansowego jest większa niż otrzymany pomiar bezwzględny ryzyka dla zadanego przedziału ufności (T > PnLn%). Podejście to pozwala określać ryzyko finansowe jako potencjalne obniżenie oczekiwanych wyników. Oczekiwane rezultaty działalności należy ustalać alternatywnie na podstawie:

• otrzymanego rozkładu wartości PnL (w przypadku działalności tradingowej, czy zarządzania portfelem kontraktów miara PnL dotyczy zazwyczaj marży brutto);
• historycznego zbioru wyników gospodarowania;
• planowanych wyników gospodarowania (budżet, plan finansowy itp.).

Bezwzględne miary ryzyka finansowego służą do wsparcia decyzji menedżerów codziennie analizujących ich rezultaty. Pomiar względny jest wsparciem dla przedsiębiorstw elektroenergetycznych, które działają na mniej płynnych rynkach towarowych i które analizują swoje wyniki w odstępach miesięcznych lub kwartalnych. Miary wykorzystujące analizy scenariuszowe odnoszą się do konkretnych, zdefiniowanych wcześniej scenariuszy rozwoju sytuacji i dynamiki czynników ryzyka, niezwykle istotnych dla wyników gospodarowania przedsiębiorstwa. Przykładem tego typu podejścia jest testowanie sytuacji ekstremalnych.

[1] Opracowanie własne na podstawie: E. Stern: Risk ..., op. cit. ; A. Pfingsten, P. Wagner, C. Wolferink: An empirical investigation of the rank correlation between different risk measures, w „Journal of Risk” 2004, nr 4; L. Overbeck: Spectral Capital Alocation, w praca zbiorowa pod redakcją A. Dev: Economic Capital. A Practitioner Guide, Risk Book, Londyn 2004, s. 305.

[2] Przykładem symetrycznej miary ryzyka jest odchylenie standardowe oraz miernik Baumola. Zob.: A. Pfingsten,

P. Wagner, C. Wolferink: An empirical ..., op. cit.

[3] Przykładowo: Średnie negatywne odchylenie standardowe od zadanego planu.

[4] Miary zagrożenia można zatem określić na podstawie funkcji definiowanej na zbiorze zmiennych, reprezentujących potencjalne straty portfela. Najpopularniejszą miarą zagrożenia jest wartość narażona na ryzyko.

[5] Są to najczęściej wartości przyjęte w budżecie, określone w drodze konsensusu odnośnie rozwoju sytuacji w przyszłości (dane prognozowane, dane foward).