Cykl życia aktywów

Cykl życia aktywów posiada dwa znaczenia. Z jednej strony oznacza on okres od wybranego dnia (np. bieżący dzień analizy, dzień określenia zapotrzebowania na pozyskanie danego aktywa czy dzień jego uruchomienia) do roku jego planowanej likwidacji lub ostatniego roku, którego dotyczyć będzie przeprowadzana analiza wybranego kryterium (np. kosztów) w związku z podejmowaną decyzją[1]. Z drugiej strony mianem cyklu życia aktywów określa się fazy procesu przez jakie przechodzi każde aktywo w ciągu całego swojego istnienia w organizacji – od fazy planowania po jego likwidację.

Cykl życia aktywów rozpoczyna się od zidentyfikowania zapotrzebowania, a zatem zrodzenia się pomysłu na zakup/budowę nowego składnika aktywów. Następny etap stanowi faza koncepcyjna (planowanie), w której następuje analiza alternatyw wypełnienia zidentyfikowanego zapotrzebowania - od wykorzystania istniejących składników aktywów przez ich modernizację po zakup lub budowę nowych. Podczas fazy koncepcyjnej przygotowywanych jest kilka alternatywnych rozwiązań, spośród których wybierane jest najbardziej preferowane.
Istnieje powszechne przekonanie, że ta faza ma decydujące znaczenie dla całego procesu poprzedzającego uruchomienie danego aktywa, jak również posiada istotny wpływ na późniejszą jego pracę i wykorzystanie. Dzieje się tak dlatego, iż podczas fazy koncepcyjnej podejmowanych jest szereg istotnych decyzji odnośnie przyszłej funkcjonalności aktywów, skali projektu oraz wymaganego budżetu.

Kolejny etap stanowi faza projektowa, czyli badanie warunków technicznych, sprawdzanie powiązań z innymi istniejącymi składnikami aktywów oraz przygotowywanie konkretnych rozwiązań obejmujących ich projekt czy określenie warunków, jakie powinien spełniać dane aktywo, aby wdrożenie przebiegło w sposób bezproblemowy, a projekt spełnił stawiane przed nim w fazie koncepcyjnej oczekiwania. W następnym etapie cyklu życia aktywów ma miejsce budowa/nabycie danego składnika aktywów zgodnie ze sporządzonym projektem.

Następną fazę stanowi rozpoczęcie pracy aktywa, które jest równocześnie początkiem fazy eksploatacyjnej, a więc etapem, podczas którego realizowane są podstawowe zadania, dla których dane aktywo zostało wdrożone do gospodarowania. Okres ten przeplatany jest przez powtarzające się fazy przeglądów, remontów i napraw (bieżące utrzymanie). Ich intensywność uzależniona jest od przyjętej strategii utrzymania danej grupy aktywów. Strategia ta zależy od rodzaju składnika aktywów, jego zaawansowania technologicznego, warunków użytkowania, oczekiwanego poziomu niezawodności, a także bieżącego stanu aktywów (Condition Based Maintenance). Bezsprzecznie można stwierdzić, iż stosowana strategia oraz operacyjna jakość wykonywanych przeglądów, remontów i napraw ma kolosalny wpływ na długość fazy eksploatacyjnej aktywów.

Okresowi eksploatacji mogą także towarzyszyć różnego rodzaju modyfikacje i modernizacje, których zadaniem z jednej strony może być dostosowanie funkcjonalności danego aktywa do zmieniających się potrzeb ze strony organizacji (jakość, proces produkcji, ochrona środowiska, wymagania regulatora itp.), a z drugiej strony mogą one mieć charakter odnowienia, dzięki czemu podwyższona zostaje jego niezawodność i wydłużana jest długość jego cyklu życia (konkretnie fazy eksploatacyjnej).

Końcową fazą cyklu życia aktywów jest ich likwidacja związana najczęściej z zastąpieniem majątku danego typu przez nowy element. Może się zdarzyć, że niektóre elementy likwidowanego aktywa będą ponownie wykorzystane w cyklu życia innego aktywa (np. część zamienna).

Nierozłącznym elementem związanym z cyklem życia aktywów jest koszt cyklu życia aktywów, czyli ich całkowity koszt, na który składają się koszty wynikające z poszczególnych etapów życia. Można zatem wyróżnić koszty związane z planowaniem, projektowaniem, budową, zakupem, eksploatacją i utrzymaniem, modernizacją i likwidacją aktywów[2]. Efektywność ekonomiczna aktywów powinna być podstawowym czynnikiem branym pod uwagę przy planowaniu prac związanych z utrzymaniem majątku, podejmowania decyzji o modernizacji czy zastąpieniu aktywów. Często osoby odpowiedzialne w przedsiębiorstwie za Asset Management muszą podejmować decyzję o tym, czy warto zastąpić dane aktywo czy raczej kontynuować jego eksploatację pomimo rosnących kosztów jego utrzymania .


[1] Podejście stosujące ogół kosztów związanych z cyklem życia aktywów wykorzystuje metoda Life Cycle Costing, oparta na ocenie ekonomicznej i wykorzystywana np. podczas wyboru spośród alternatywnych projektów inwestycyjnych.
[2] Przy wyborze spośród różnych alternatyw projektów inwestycyjnych, jednym z analizowanych rozwiązań jest np. pozostawienie obecnego urządzenia w zamian za podejmowanie inwestycji jego zastąpienia. W takim wypadku cykl życia aktywa w stosunku do urządzenia obecnie zainstalowanego obejmuje najczęściej okres
od dnia analizy lub roku rozpoczęcia alternatywnych inwestycji do roku planowanej likwidacji danego składnika lub ostatniego roku przeprowadzanej analizy.