Ryzyko a niepewność

Zgodnie z definicją słownika współczesnego języka polskiego niepewność jest brakiem zdecydowania, pewności oraz wiary w siebie i swoje umiejętności. Odczuwa się w tym stanie brak poczucia bezpieczeństwo bądź brak poczucia ufności w pomyślną przyszłość. Niepewność jest to także pewnego rodzaju niepokój towarzyszący oczekiwaniu na jakąś decyzję, rozstrzygnięcie czegoś. Osoba niepewna siebie lub swoich poczynań może okazać się niebezpieczna zarówno dla siebie jak i dla osób postronnych.

Ryzyko jest szerzej rozumianym pojęciem niż niepewność, ponieważ w swojej definicji ją zawiera (rysunek 1). Według Dariusza Michalskiego - eksperta w dziedzinie zarządzania ryzykiem, ryzyko zawsze jest związane z niepewnością odnośnie przyszłych zysków przedsiębiorstwa na rynku konkurencyjnym. Ryzyko wynikające z niepewności postrzegane jest jako możliwość wystąpienia w przyszłości odchyleń od oczekiwanych planów. W przeciwieństwie do niepewności wynika z dobrowolnego działania, czyli akcji podjętych wewnątrz przedsiębiorstwa bądź za jego zgodą, powodując finansowe skutki względem podmiotu narażonego na ryzyko. Ryzyko jest więc dynamicznym zjawiskiem o mierzalnych, przewidywalnym i poznawalnym charakterze. Jest miarą odchylenia od wartości wcześniej zaplanowanych, której powinna zawsze towarzyszyć świadomość możliwości wystąpienia odchyleń od zamierzonych efektów (ryzyko pozytywne, ryzyko negatywne). Wiąże się zatem z możliwością nieosiągnięcia zamierzonych celów, lub z odchyleniami od zaplanowanych wyników ekonomicznych.


Rysunek 1. Relacje między decyzją, ryzykiem a działaniem

Źródło: http://www.knf.gov.pl/Images/podstawy_zarzadzania_ryzykiem_tcm75-2092.pdf (10.05.2013).

Nie możemy mówić o ryzyku, gdy nie występują wspólnie te dwa elementy. Wynika z tego, że niepewności nie da się oszacować – ma ona miejsce tylko wtedy, gdy brak jest jakichkolwiek danych, ryzyko da się oszacować, ponieważ posiada wymierny charakter. Nie zmienia to jednak faktu, że ryzyko i niepewność mogą wspólnie występować w tym samym miejscu i w tym samym czasie. Podejmowanie działań w warunkach niepewności i ryzyka jest dosyć skomplikowane i ciężko jest określić końcowy efekt podejmowanych decyzji (np. kryzys ekonomiczno - gospodarczy), jednak w przypadku podejmowania decyzji w warunkach pewności i ryzyka odbywa się to na podstawie konkretnej wiedzy i umiejętności decydentów o panujących warunkach na danym rynku (np. inwestowanie, prowadzenie działalności na pewnym rynku). Tabela 1 prezentuje zależności pomiędzy niepewnością a ryzykiem.

Można zatem stwierdzić, że ryzyko jest pochodną niepewności – niepewność jest źródłem pochodzenia ryzyka oraz jest warunkiem jego powstania Ryzyko posiada wymierny charakter, który da się obliczyć. Sytuacji niepewnej możemy się jedynie domyślić. Ryzyko można określić poprzez szczegółowe i konkretne informacje. Niepewność zaś powstaje poprzez niedoinformowanie bądź niewiarygodne informacje. Zmierzona niepewność określona jest więc jako ryzyko.

Tabela 1. Ryzyko a niepewność

RYZYKO	NIEPEWNOŚĆ
Posiada obiektywny charakter	Posiada subiektywny charakter
Jest mierzalne	Jest niemierzalna
Pojęcie głównie ekonomiczne	Pojęcie filozoficzne
Jest uświadomionym stanem rzeczywistości przez podmioty gospodarcze oraz osoby fizyczne (można go przewidzieć)	Jest stanem braku pełnej świadomości o danej sytuacji (nie można go przewidzieć)
Można go zmierzyć poprzez określenie prawdopodobieństwa jego wystąpienia	Można w nią wierzyć lub nie (nie da się jej matematycznie obliczyć)
Jest najczęściej krótkookresowa	Jest najczęściej długookresowa
Jest ograniczone	Jest nieograniczona

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: I. Staniec, J. Zawiła-Niedźwiedzki: Zarządzanie ryzykiem operacyjnym, wyd. C.H.BECK, Warszawa 2008, s. 14-17.

Dlatego warto zabezpieczyć się przed niepewnością poprzez dokształcanie się i pozyskiwanie konkretnych danych, by nie dopuścić do ryzyka.

Więcej w:

• B. Dunaj: Słownik współczesnego języka polskiego, WILGA, Warszawa 1996.
• D. Michalski, B. Krysta: Nowoczesne narzędzia kontroli zarządzania, Alternet Consulting Sp. z o.o., Warszawa 2006.
• D. Michalski: Ryzyko finansowe w systemie sterowania wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstwa elektroenergetycznego, Wyd. ATH, Bielsko Biała 2012 .
• T. Gostkowska-Drzewicka: Projekty inwestycyjne, ODDK, Gdańsk 1999.
• I. Staniec, J. Zawiła-Niedźwiedzki: Zarządzanie ryzykiem operacyjnym, C.H.BECK, Warszawa 2008.
• http://www.knf.gov.pl/Images/podstawy_zarzadzania_ryzykiem_tcm75-2092.pdf