RAPM na rynku energii - zagadnienia wprowadzające

Z perspektywy przedsiębiorstwa elektroenergetycznego wszystkie podmioty (osoby, organizacje) zewnętrzne, działające w jego otoczeniu, które mogą wywierać wpływ na jego wyniki finansowe, powinny być traktowane jako uczestnicy jego procesu biznesowego. Różnią się oni jedynie poziomem swojego zaangażowania. Do tej grupy zalicza się zarówno regulatora rynku energii, grupy nacisku, pracowników, instytucje finansowe, gwarantów, odbiorców i dostawców usług. Istotną informacją jest jednak to, w jaki sposób poszczególni uczestnicy przyczyniają się do ograniczania ryzyka oraz jaki jest tego koszt. Jeżeli ryzyko jest przenoszone na uczestników w sposób gwarantujący niskie koszty, powstaje możliwość tworzenia dodatkowej wartości w firmie, gdyż podjęcie mniejszego ryzyka jest bezpośrednio związane z redukcją premii za ryzyko przez rynki finansowe, co wpływa na obniżenie kosztu kapitału.

Jest to o tyle ważne, że inwestorzy oraz potencjalni kontrahenci poszukują partnerów, którzy charakteryzują się następującymi cechami:

• wiarygodny bilans;
• niski stosunek długu do kapitału własnego;
• prawidłowo funkcjonujące controlling finansowy oraz zarządzanie ryzykiem;
• aktywne zarządzanie koncentracją ryzyka kredytowego;
• jasno zdefiniowane oraz prawidłowo udokumentowane programy ograniczania ryzyka;
• możliwość dokonania prognozy zysków oraz wytyczenia ich krzywej w przyszłości;
• zdolność przetrwania zmian w otoczeniu.

W momencie wzrostu „nieufności” rynków kapitałowych i zwiększania się kosztów pozyskania środków finansujących funkcjonowanie przedsiębiorstw zwiększa się ze strony inwestorów nacisk na efektywność ich wykorzystania. Aby wesprzeć proces wykorzystania kapitału w przedsiębiorstwie oraz zwiększyć efektywność jego alokacji do poszczególnych obszarów biznesowych, można wykorzystać metodologię rozwijaną wcześniej przez sektor bankowy, a mianowicie pomiar wyników, skorygowany o ryzyko. Konieczne jest jednak dostosowanie metodyki jego kalkulacji do specyfiki branży i funkcjonowania przedsiębiorstwa. Ocena wyników jest ściśle powiązana z przypisaniem odpowiedniej wielkości kapitału do ocenianego obszaru (następuje oczywiście korekta kapitału o podejmowane ryzyko) i określeniu uwzględniającego ryzyko wyniku przypadającego na jednostkę kapitału.

Wykorzystanie tak określonych mierników dokonań wzmacnia „dyscyplinę” zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie, gdyż sam proces oceny potencjalnych wyników oraz wykonanych wielkości jest ściśle powiązany z identyfikacją wartości podjętego ryzyka oraz jego uwzględnieniem w cenie oferowanych produktów.

Wartość dodana wytworzona w przedsiębiorstwie jest dodatkowo korygowana w oparciu o tę metodologię o koszt kapitału ryzyka i koszty związane z zabezpieczeniem przyszłych wyników finansowych. Celem takiego podejścia jest zmierzenie wkładu każdego obszaru biznesowego, czy produktu lub klienta, w tworzenie wartości dla dostawców kapitału i stworzenie wsparcia dla podejmowania decyzji odnośnie efektywności alokacji kapitału wewnątrz przedsiębiorstwa.

Pomiar wyników skorygowanych o ryzyko pozwala na znalezienie odpowiedzi na następujące, strategiczne pytania[1]:

• jak wiele kapitału powinno być dostarczone do poszczególnych obszarów biznesowych przedsiębiorstwa?
• jak wiele kapitału jest niezbędne, aby zabezpieczyć przedsiębiorstwo przed następstwem podjętego ryzyka?
• w jaki sposób mierzyć efektywność poszczególnych decyzji?
• które działalności, produkty czy klienci tworzą wartość dla dostawców kapitału,

a które ją niszczą?

• jakie jest powiązanie pomiędzy podejmowanym ryzykiem, a możliwościami generowania zysków?
• czy przyjęty standard wypłacalności gwarantuje ciągłość funkcjonowania
• przedsiębiorstwa w każdych prawdopodobnych warunkach otoczenia? 
• jaka jest optymalna strategia hedgingu i finansowania ryzyka? 
• jakie powinny być kanały przepływu informacji w zakresie ryzyka?

Na tej podstawie następuje także określenie przez kierownictwo przedsiębiorstwa, jak wiele kapitału ono potrzebuje by zapewnić ciągłość wypłacalności firmy. Dodatkową korzyścią jest wskazanie tych obszarów biznesowych, które zapewniają najlepszą relację ryzyko/zwrot z kapitału.

Właściwe oszacowanie przyszłych potrzeb kapitałowych wymaga analizy możliwości tworzenia wartości ekonomicznej w długim okresie oraz zapewnienia płynności finansowej w krótkim okresie. Zrównoważenie obu tych perspektyw zapewnia przedsiębiorstwu zdolność niezakłóconego dostosowywania się do zmieniających się warunków jego funkcjonowania. Oznacza to, że kierownictwo przedsiębiorstwa może uznać, że posiada właściwy poziom kapitału, jeżeli jego zawiązany poziom tworzy podstawy do tworzenia wymaganej wartości dla klientów i dostawców kapitałów w każdych, nawet najbardziej niesprzyjających warunkach, a źródła płynności finansowej zapewniają w tych okolicznościach wypłacalność przedsiębiorstwa (także tych płatności, które są wynikiem wystąpienia zdarzeń, które definiujemy jako ryzyko). Obie perspektywy powinny być postrzegane i poddawane analizie niezależnie, bez możliwości sumowania wyników.

Tworzenie wartości ekonomicznej ma związek ze zdolnością przedsiębiorstwa do realizacji zaplanowanej działalności i dostarczaniem wartości dodanej jego właścicielom. Wymóg płynności odnosi się zaś do zapewnienia odpowiedniej wielkości gotówki w momencie, gdy kolejne zobowiązania osiągają czas swojej zapłaty. Dlatego przedsiębiorstwo, aby zapewnić bezpieczeństwo swojego funkcjonowania powinno zapewnić sobie zrównoważenie obu perspektyw, tak aby wielkość kapitału pozwalała na niezakłócone jego gospodarowanie, zarówno w krótkim, jak i długim okresie. Sposób, w jaki przedsiębiorstwo postrzega oszacowanie poprawności zawiązanego kapitału i bezpieczeństwa jego płynności finansowej, zależy w pewnej mierze od kompleksowości jego portfeli oraz dostępności i stopnia zaangażowania jego zasobów. Zagadnienie to jest jednak nierozerwalnie związane ze strukturą kapitałową przedsiębiorstwa elektroenergetycznego, która w warunkach niepewności gospodarowania powinna zostać skorygowana o tzw. kapitał ryzyka, którego zadaniem jest zabezpieczenie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa.

[1] Więcej: M. Talerico, R.D. Williams, H.U. Kouluoglu, P. Nakada: Strategic Insight into the U.S. Property & Casaualty Industry Gained Through R&C RAROC,Risk Management Solutions, Wyman&Company, LLC 2000.