Wartość godziwa

Do określenia rynkowej wartości zawartych kontraktów (oraz jej zmian), pozycji poszczególnych portfeli, czy całego przedsiębiorstwa, wykorzystuje się różne techniki. Rynkowa wartość pozycji (fair value, wartość godziwa) to wartość jej zamknięcia lub sprzedaży zainteresowanemu i wiarygodnemu partnerowi w danym momencie.

Jako wartość godziwą definiuje się także technikę wyceny wartości instrumentów finansowych, jeżeli ceny rynkowe nie są dostępne[1].

Jednakże wartość godziwą należy zdefiniować jako kwotę, za którą aktywo może być wymienione, lub zobowiązanie rozliczone, pomiędzy znanymi i wiarygodnymi stronami. Wartość rynkowa nie bierze pod uwagę kosztów transakcyjnych. Wartość godziwa nie stanowi także kwoty, którą przedsiębiorstwo musi zapłacić w momencie zawierania transakcji, które nie są spowodowane warunkami rynkowymi (likwidacja pozycji, poszukiwanie możliwości nagłego zwiększenia płynności finansowej). Jest to spowodowane tym, że u podłoża definicji wartości godziwej leży założenie, że jednostka będzie kontynuować swoją działalność gospodarczą bez jakiegokolwiek zamiaru, czy konieczności jej likwidacji, istotnego ograniczenia skali działalności, lub też zawierania transakcji na niekorzystnych warunkach.
Wartość godziwa jest to kwota, za jaką składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie wykonane, pomiędzy dobrze poinformowanymi i zainteresowanymi stronami w dwustronnej transakcji[2]. Wartość godziwa jest więc określana na warunkach rynkowych, nawet, jeżeli sama transakcja nie została rzeczywiście zawarta, ale znane są obiektywne ceny. Strony transakcji muszą być dobrze poinformowane, czyli posiadają odpowiedni zasób informacji i wiadomości odnoszący się do właściwej oceny przedmiotu działalności. Nie zachodzi także pomiędzy nimi zależność, czy współzależność oraz transakcja jest zawierana dobrowolnie i bez jakiegokolwiek przymusu.

Wartość godziwa może być określona na podstawie informacji z różnych źródeł:

• płynny rynek, który umożliwia otrzymanie wiarygodnych notowań cen produktów i towarów. Notowane ceny można łatwo i regularnie uzyskać na rynku giełdowym, czy platformach brokerskich, grup branżowych, lub różnych firm usługowych;
• wcześniej zawarte transakcje, które charakteryzują te same cechy, co wyceniane pozycje;
• odpowiednie modele określania cen, które wykorzystują dostępne dane, modelując je na podstawie charakterystyki rynku, wymagane jest testowanie wsteczne wyników forward curve.

a rynku (rozumianym szerzej niż sformalizowana giełda, a raczej jako środowisko, w którym dane aktywa są zwyczajowo wymieniane), wykorzystywanym do określania wartości godziwej, powinny być notowane jednorodne pozycje (standardowe produkty), działać znacząca liczba kupujących i sprzedających oraz ceny powinny być podawane do publicznej wiadomości. Na aktywnym rynku ceny powinny być łatwo i regularnie dostępne zarówno z giełd, jak i od dealerów. Powinny one reprezentować aktualne i regularnie występujące pomiędzy stronami na tym rynku transakcje.

Jednakże wartość godziwa jest pojęciem szerszym niż cena rynkowa. Wynika to z możliwości wykorzystania hipotetycznych transakcji na dzień wyceny, które odnoszą się do możliwości zawarcia transakcji natychmiastowych oraz terminowych z udziałem danego instrumentu finansowego.

Kalkulacja wartości godziwej pozycji może się różnić w zależności od przyjętych instrumentów i strategii handlowej. Jeżeli jest to możliwe, wartość tę określa się bazując na indeksach rynkowych. W przypadku braku obiektywnych indeksów rynkowych są wykorzystywane prognozy cenowe opracowane w oparciu o wewnętrzne modele prognostyczne[3]. Wykorzystanie obu metod określania wartości godziwej portfela może nie oddawać jednak przyszłych wielkości, które będą osiągane w czasie zamykania pozycji.




[1] Risk Measurement and Capital Management. The Economic Vision of Value Creation for Insurers, EYGM Limited 2004, www.ey.com, s. 25.
[2] Międzynarodowe standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) 2004, International Accounting Standards Board, Londyn 2004, t. I, s. 1438.
[3] Oznacza to, że w momencie, jeżeli istnieje możliwość zastosowania krzywych cen forward, wartość godziwa równa jest wartości rynkowej. Jeżeli dla okresu wyceny nie istnieje płynny rynek należy poszukiwać cen najbardziej oddających obecną i przyszłą sytuację związaną z obiektem wyceny (aktywem).