Elementy ryzyka transakcji w handlu zagranicznym

Ryzyko finansowe związane jest zawsze z wystąpieniem zdarzeń wywołujących odchylenia od planowanych wartości. Określenie celu działalności gospodarczej staje się zatem warunkiem koniecznym dla określenia ryzyka. Analiza ryzyka finansowego obejmuje: jego identyfikację, określenie przyczyny, czyli zdarzenia inicjującego, skutek, jaki ono wywoła przy zakładanym poziomie realizacji celu, oraz ocenę jego wartości (dotkliwość). Informacje te są podstawą oceny, które z instrumentów reakcji na ryzyko można uznać za efektywne (relacja kosztów do redukowanego ryzyka) i skuteczne w zastosowaniu.
Przygotowanie do transakcji handlowej na terenie UE powinno rozpoczynać się już w etapie określenia i zdefiniowania tolerancji właścicieli przedsiębiorstwa na ryzyko – jakie ryzyko dopuszczają oni w przypadku danej transakcji. Odpowiedź na to pytanie powinna znaleźć się w liście kontrolnej dla nowych produktów i rynków. Zawiera ona pytania związane z przygotowaniem właściwych służb
w przedsiębiorstwie do prowadzenia transakcji. Dotyczą one:

• rynków, na których można zawierać transakcje:

o procedura dopuszczenia towaru na rynek (czy jest wymagana?);
o niezbędne certyfikaty;
o specyfika rynku;
o rozeznanie rynku;
o ryzyko bazy w ubezpieczeniu wynikające z ryzyka kraju;
o reprezentacja na rynku i sposób zorganizowania zarządzania ryzykiem przedstawiciela (reprezentanta);
o dopuszczalna długość oferty, w tym zarządzanie relacją marży do ryzyka;

• ryzyka politycznego na danym rynku:

o ryzyko kraju;
o potencjalne zmiany legislacji;

• dopuszczonych walut (należy rozpatrywać także przygotowanie przedsiębiorstwa do zabezpieczenia waluty) - wytyczne w zakresie zabezpieczenia ryzyka kursu walutowego;

• prawa właściwego stosowanego na danym rynku oraz wyboru sądu właściwego do rozstrzygnięcia sporu, w tym rozważenie szczególnie takich kwestii, jak:

o poszczególne klauzule umowne, w tym postanowienia zabezpieczające odbiór (oferta, umowa), klauzule rewaloryzacyjne;
o reprezentacja w umowie oraz w sporze,
o miejsce prowadzenia sporu oraz decyzja czy sądem rozstrzygającym ma być sąd powszechny, czy arbitrażowy;

• realizacji transakcji w warunkach występowania różnic kulturowych.

W ten sposób można już w etapie przygotowania potencjalnej transakcji dokonać analizy ryzyka finansowego i rozpocząć zarządzanie nim. Na tej podstawie powstaje lista rynków i produktów oraz podmiotów, z którymi można zawierać określone transakcje eksportowe. Każde rozszerzenie tej listy powinno być poprzedzone przygotowaniem poszczególnych służb w przedsiębiorstwie do zawierania transakcji na nowych rynkach i handlu nowymi produktami. Ponadto, rozszerzenie takie powinno być zaakceptowane przez menedżerów posiadających mandat zarządu. Dopiero po wypełnieniu tych formalności można rozpocząć handel nowym produktem czy na nowym rynku.

Konkretne elementy ryzyka finansowego można i należy zidentyfikować już we wstępnym etapie przygotowania transakcji. Są to:

• ryzyko cenowe,
• ryzyko walutowe,
• ryzyko kredytowe,
• finansowanie transakcji – ryzyko finansowania,
• ryzyko przekraczania granicy.

 Duże znaczenie ma także identyfikacja oraz minimalizowanie ryzyka prawnego. Ryzyko prawne, będące stanem niepewności związanym z danym stosunkiem prawnym (np. umową sprzedaży) i wynikającymi z niego konsekwencjami, można ograniczać w drodze unifikacji określonych regulacji prawnych. W regulacjach europejskich cel ten osiągany jest poprzez unifikację, harmonizację oraz standaryzację wielu obszarów prawa. Skutecznym narzędziem ujednolicenia prawa europejskiego są rozporządzenia. Pomocne w obrocie są również dyrektywy harmonizujące wiele aspektów prowadzania działalności handlowej w państwach członkowskich. Równolegle, korzystając z przepisów unifikujących lub harmonizujących podstawy prawne transakcji handlowych, ryzyko prawne można także ograniczać poprzez precyzyjne uzgodnienie warunków transakcji z kontrahentem, w szczególności zaś poprzez podpisywanie stosownych i zindywidualizowanych umów.