Ryzyko projektu inwestycyjnego wiąże się zawsze z możliwością, że nie będzie on tak rentowny, jak zostało założone w fazie jego planowania, co może wynikać z błędów w planowaniu przepływów pieniężnych, błędów w fazie realizacji projektu, czy materializacji ryzyka już w fazie eksploatacji. Ryzyko jest wywoływane przez zdarzenia, które mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na projekt – oznacza to zastosowanie neutralnej konwencji analizy ryzyka. Zatem wpływ ryzyka zawsze znajduje wyraz w odchyleniach od planowanych wartości dla inwestycji bez względu, czy jest to wpływ negatywny (przekroczenie budżetu i harmonogramu projektu, czy brak realizacji korzyści w fazie eksploatacji, a w rezultacie pogorszenie jego NPV) lub pozytywny (poprawa NPV projektu i skrócenie okresu zwrotu – payback time). Zatem materializacja ryzyka może mieć wpływ na przekroczenie budżetu i harmonogramu projektu inwestycyjnego oraz na brak oczekiwanych korzyści. Negatywne efekty jego wystąpienia wpływają bezpośrednio na osiągnięcie zaplanowanych celów ekonomicznych projektu. Stąd w analizie ryzyka projektów inwestycyjnych należy stosować miarę NPV@Risk, w której dokonuje się weryfikacji, czy przyszłe korzyści z eksploatacji uwzględniające wpływ ryzyka przewyższają budżet inwestycji. Właściwe określenie ryzyka dla NPV wymaga ustalenia przewidywanych dochodów i kosztów eksploatacji przedsięwzięcia inwestycyjnego oraz odchyleń od planowanych wartości. Zatem do określenia ryzyka NPV inwestycji potrzebne są warianty scenariuszy badających możliwości ich wystąpienia w poszczególnych etapach życia inwestycji.
Definicja ryzyka w inwestowaniu nawiązuje do możliwości, że zwrot z przedsięwzięcia będzie inny niż zakładany: niższy - ryzyko negatywne; wyższy – ryzyko pozytywne. Zatem ryzyko powinno być postrzegane przez pryzmat odchylenia od planu[1]. Takie podejście prezentuje możliwość wyboru przez inwestora pomiędzy opcją większej szansy z wyższym ryzykiem, a mniejszej szansy z niższym ryzykiem[2]. Właśnie korzyść mogąca wyniknąć z podjęcia ryzyka jest dla inwestorów motorem do jego podejmowania. Należy zatem doprowadzić w organizacji do podejmowania decyzji z rozpatrywaniem relacji uzyskanych korzyści do wartości podejmowanego ryzyka (zwrotu z podjęcia ryzyka).
Ryzyko powoduje koszty dla przedsiębiorstwa, których to nie poniosłoby w świecie informacji doskonałej, czyli pewności. Ale nawet najbardziej dokładna i sprawdzona informacja niesie ze sobą pewną dozę niewiadomej, która może być źródłem ryzyka. Encyklopedia PWN przedstawia następującą definicję kosztu ryzyka: „koszt ryzyka, możliwa do przewidzenia strata związana z niepowodzeniem pewnej części przedsięwzięć firmy”[3]. Nie jest to jednak pełna definicja, ponieważ nie uwzględnia kosztów zabezpieczenia przed ryzykiem, czy niepodjętych działań, a jedynie koszt straty. Należy zatem zdefiniować trzy grupy kosztów związane z ryzykiem[4]:
1) koszty strat i nieefektywności wywołanych zaistniałym ryzykiem;
2) koszty reakcji na ryzyko;
3) koszty utraconych korzyści, czyli niepewność co do właściwego ulokowania środków, czyli: czy organizacja spożytkowała swoje zasoby najbardziej optymalnie.
Jak można zauważyć koszty ryzyka są analizowane przez pryzmat negatywnej koncepcji analizy ryzyka.
Koszty strat to najbardziej oczywiste koszty materializacji ryzyka. Koszty zabezpieczenia się przed ryzykiem oraz koszty utraconych korzyści, to koszty (także koszty alternatywne), które inwestor powinien oszacować i wkalkulować w koszty podejmowania ryzyka. Pomimo prostego podziału określenie kosztów zarówno wystąpienia ryzyka jak i zabezpieczenia przed nim jest niezwykle trudne. Wynika to z faktu, że nie wszystkie ryzyka mają wymiar czysto finansowy. Koszty wystąpienia niektórych ryzyk są niemożliwe do oszacowania lub nie da się ich precyzyjnie skalkulować. Ich oddziaływanie na aspekt finansowy inwestycji może też być pośrednie lub znacznie odroczone w czasie. Jeżeli jednak inwestor podejmując ryzyko właściwie określi założenia projektu oraz oszacuje rzetelnie koszty ryzyka i prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych zdarzeń, to jest w stanie przynajmniej częściowo zabezpieczyć się, jeżeli nie przed wystąpieniem to przed skutkami ryzyka.
W celu zoptymalizowania zysków i zminimalizowania strat, jakie przyniesie inwestycja w przyszłości, przedsiębiorcy mogą wykorzystać metody oceny, które z większą lub mniejszą precyzją odpowiedzą na pytanie, czy inwestycję należy realizować. Ze względu na horyzont czasowy wyróżnić można statyczne i dynamiczne metody oceny efektywności inwestycji. Metody statyczne nie uwzględniają zmienności wartości pieniądza w czasie, dlatego są stosowane jako wstępna analiza głównie krótkookresowych przedsięwzięć. Należą do nich: okres zwrotu (PP), stopa zwrotu oraz księgowa stopa zwrotu (ARR)[5]. Metody dynamiczne uwzględniają zmienność wartości pieniądza w okresie czasu, a są to: wartość przyszła (FV) i wartość bieżąca pieniądza (PV), zdyskontowany okres zwrotu (DP), wartość bieżąca netto (NPV), wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) i zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (MIRR)[6].
Ryzyko wynika z braku pełnej wiedzy (pewności) zarówno o przebiegu realizacji projektu inwestycyjnego, jak i sytuacji w jego otoczeniu (w gospodarce i na rynku), które mają ścisły wpływ na sukces inwestycji – czyli na pozytywny NPV i długość okresu zwrotu (osiągnięcie dodatnich przepływów pieniężnych w zaplanowanym czasie). Czyli inwestor działa częściowo w warunkach ignorancji, gdy z nie jest w stanie przewidzieć wszystkich zdarzeń, które mogą oddziaływać na sukces projektu inwestycyjnego (podobnie jest, jeżeli chodzi o inwestycje na rynku finansowym). Wynika to m.in. ze złożoności otoczenia, w którym działa inwestor oraz wysokiego stopnia przypadkowości czynników ryzyka. Jedno jest pewne, wpływu ryzyka nie da się w pełni wyeliminować z przyszłych wyników inwestycji, stąd konieczność tworzenia buforów kapitałowych i czasowych (wskazane w dalszej części artykułu jako tzw. contingency).
[1] Stąd zawsze należy je rozpatrywać jako ryzyko finansowe, czyli rodzące finansowe skutki dla przedsiębiorstwa.
[2] A. Damodaran, Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2017, s. 258.
[3] https://sjp.pwn.pl/szukaj/ryzyko.html, [Dostęp z dnia 05.05.2019].
[4] Więcej: D. Michalski, M. Skudlik, Finanse przedsiębiorstw w erze globalnego ryzyka, Akademia Techniczno-Humanistyczna (Bielsko-Biała). Wydawnictwo Naukowe, Bielsko-Biała 2016, s. 66-67.
[5] E. Ostrowska, Ryzyko projektów inwestycyjnych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002,
s. 61
[6] Ibidem, s. 66
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz