Istota ryzyka oraz stopień gotowości do jego podjęcia jako jeden z głównych czynników efektywnego ERM

Z pojęciem ryzyka możemy spotkać się w każdej dziedzinie naszego życia – zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym. Używamy tego terminu opisując nasze codzienne sytuacje (najczęściej w kontekście niebezpieczeństwa, zagrożenia) ale również opisując sytuacje związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Pojęcie ryzyka jest uniwersalne, dotyczy zarówno działalności politycznej, gospodarczej oraz społecznej.

Ryzyko jest więc związane z wszelkimi formami egzystencji i działalności człowieka, dlatego jednoznaczna definicja jest trudna do ustalenia.

Powinniśmy zatem zdefiniować ryzyko przy uwzględnieniu dwóch kryteriów użycia tego terminu:

1. Rezultat działań (stan) jaki będzie osiągnięty w przyszłości nie jest znany, ale możliwe jest jego zidentyfikowanie;

2. Prawdopodobieństwo zrealizowania się tych stanów w przyszłości jest już znane.

Z powyższej definicja można wywnioskować, że ryzyko jest to:

1. Możliwość niepowodzenia, porażki, straty - że coś się nie uda;

2. Przedsięwzięcie, którego wynik jest niepewny, wątpliwy.

We wszystkich definicjach ryzyka zawsze występują dwa elementy składowe – występowanie niepożądanych skutków oraz możliwość czy takie skutki wystąpią (prawdopodobieństwo ich wystąpienia). Nie można więc mówić o ryzyku, jeżeli nie występują te dwa elementy.

Można wyróżnić dwie koncepcje ryzyka, spotykane w naukach ekonomicznych.


Negatywna koncepcja ryzyka traktuje je jako zagrożenie dla organizacji. Mówi się wtedy o ryzyku, gdy istnieje możliwość straty, szkody bądź niezrealizowania jakiegoś celu. W tym ujęciu, ryzyko rozumiane jest jako możliwość nieosiągnięcia jakiegoś celu.

Neutralna koncepcja traktuje ryzyko nie tylko jako zagrożenie, ale również jako szansę – wynik działania jest wątpliwy bądź niepewny. Oznacza to, że zrealizowany wynik przedsięwzięcia może okazać się lepszy lub gorszy od zamierzonego. W tym ujęciu, ryzyko oznacza możliwość uzyskania ostatecznego efektu różniącego się od oczekiwanego (neutralizacja ryzyka). Te dwie koncepcje ryzyka występują w przypadku osób prawnych – przedsiębiorstw. W pierwszym przypadku ryzyko stanowi zagrożenie, a podmioty gospodarcze podejmują działania mające na celu zmniejszenie jego dotkliwych skutków, znów w drugim przypadku podmioty gospodarcze uważają ryzyko jako szansę na uzyskanie większych korzyści w przypadku podjęcia działalności obarczonej takim ryzykiem niż w sytuacji podjęcia działań bez ryzyka. W neutralnej koncepcji ryzyka, strona podejmująca działania o wysokim ryzyku uzyskuje nagrodę w postaci zwiększonej korzyści (premia za ryzyko). Z ryzykiem mamy do czynienia jedynie do momentu, gdy spowoduje ono (bezpośrednio bądź pośrednio) stratę finansową.

Musimy pamiętać, że decyzja o podjęciu ryzyka podejmowana jest tylko i wyłącznie przez człowieka. Człowiek godzi się ze zwiększonym ryzykiem utraty środków mając nadzieję na wysokie korzyści z podjętych działań obarczonych wysokim ryzykiem (np. inwestowanie agresywne). Jest to decyzja subiektywna, na którą ma wpływ stosunek decydenta do ryzyka – różnie osoby podchodzą do ryzyka, jedni są bardziej ostrożni, drudzy chętnie ryzykują, co odzwierciedla pewien aspekt psychologiczny.

Można więc wyróżnić trzy podstawowe postawy względem ryzyka (tabela 1).

Przy podejmowaniu decyzji w działalności gospodarczej dominuje awersja do ryzyka, czyli im bardziej ryzykowna decyzja, tym większy powinien być końcowy efekt, ponieważ w tym efekcie powinna być uwzględniona premia za ryzyko – im wyższy poziom awersji do ryzyka, tym większą premię za ryzyko powinien uzyskać decydent. Zachowania o charakterze obojętnym względem ryzyka bądź skłonnością do ryzyka są z reguły niepożądane. Wynika więc, że podmiot podejmie ryzyko tylko i wyłącznie wtedy, gdy ryzyko rekompensowane będzie odpowiednimi korzyściami. Ważnymi cechami ryzyka są również jego dynamiczny i ekonomiczny charakter – ryzyko wzrasta wraz z wydłużaniem się czasu inwestowania. Przy większym ryzyku można zarówno bardzo dużo zyskach ale również bardzo dużo stracić – każde ryzyko ma swoją cenę.

W działalności gospodarczej koniecznością jest więc pomiar poziomu ryzyka oraz podjęcie działań mających na celu dostosowanie ryzyka do poziomu akceptowalnego przez podmiot.