Fragmenty pracy dyplomowej. Maciej Skudlik. Wycena przedsiębiorstw (cz. III)

Rozdział 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE W ZAKRESIE WYKONAWCY WYCENY

Poświęciłem wiele czasu na poszukiwania ograniczeń w zakresie możliwych wykonawców wyceny przedsiębiorstwa. Nie znalazłem żadnych przepisów ograniczających w tym zakresie. Oczywiście trudno przyjąć domniemanie, że w rzeczywistości gospodarczej ktoś zamówi wycenę przedsiębiorstwa u psychologa społecznego lub w spółce zajmującej się handlem oliwą, jednakże prawnie jest to prawdopodobnie dopuszczalne. W praktyce wycena przedsiębiorstwa jest usługa wysoce wyspecjalizowaną i należy domniemywać, że rynek oczekuje tutaj odpowiedniej jakości i ma zaufanie tylko do wykonawców o odpowiedniej reputacji i kwalifikacjach. W opracowaniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości czytamy: „Wycenę przedsiębiorstwa, bez względu na powód jej dokonywania, najlepiej powierzyć wyspecjalizowanej firmie. Pozwoli to na wybór optymalnej metody, dostosowanej do wielkości i specyfiki przedsiębiorstwa, a także zwiększy jej wiarygodność rynkową i ułatwi osiągnięcie celów, jakie zostały postawione przy jej dokonywaniu. W Polsce coraz więcej firm oferuje podobne usługi na profesjonalnym poziomie.[1]

W zaobserwowanej przeze mnie praktyce okazuje się, że w Polsce jako zamawiający duże przedsiębiorstwa najczęściej korzystają z wycen renomowanych międzynarodowych podmiotów doradczych, wśród których usługi takie świadczą między innymi Ernst & Young, Deloitte, czy KPMG. Nie da się ukryć, że mamy wówczas do czynienia z usługami na dość wysokim poziomie cenowym. W mniejszych jednostkach korzysta się z usług współpracujących kancelarii księgowych lub biegłych rewidentów. Rzadkością jest wykonywanie wycen przedsiębiorstw przez samodzielnych wyspecjalizowanych ekspertów (rynek jest dość wąski i opanowany przez kilka dużych renomowanych podmiotów), w tym z posiadających uprawnienia zawodowe rzeczoznawców majątkowych. Oni sami jednakże takie usługi świadczą (choć w dość ograniczonym gronie), istnieje nawet swego rodzaju biblia postępowania przy szacowaniu wartości przedsiębiorstwa dedykowana rzeczoznawcom w postaci Noty Interpretacyjnej nr 5.

Pojawia się jedyna wątpliwość co do kwestii przytoczonych powyżej ze względu na to, że niemal każde (w praktyce trudno sobie wyjątki od tej reguły wyobrazić) przedsiębiorstwa wśród składników majątkowych posiada nieruchomości. A prawo wykonywania operatów szacunkowych jest zastrzeżone do osób z uprawnieniami zawodowymi.

I tak w ustawie o gospodarce nieruchomościami czytamy:

„Art. 174. 1. Rzeczoznawstwo majątkowe jest działalnością zawodową wykonywaną przez rzeczoznawców na zasadach określonych w niniejszej ustawie.

2. Rzeczoznawcą majątkowym jest osoba fizyczna posiadająca uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości, nadane w trybie przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.

3. Rzeczoznawca majątkowy dokonuje określania wartości nieruchomości, a także maszyn i urządzeń trwale związanych z nieruchomością.”

Ponadto z art. 156 ust. 1 ustawy wynika, iż opinię o wartości nieruchomości sporządza rzeczoznawca majątkowy na piśmie w formie operatu szacunkowego. Na gruncie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami nie ma możliwości dokonania wyceny nieruchomości przez osobę, która nie jest rzeczoznawcą majątkowym. Zgodnie bowiem z art. 7 ustawy, jeżeli istnieje potrzeba określenia wartości nieruchomości, wartość tę określają rzeczoznawcy majątkowi.”

Z kolei przecież nieustannej wyceny własnego majątku (w tym nieruchomości) dokonuje przedsiębiorstwo własnymi siłami (oczywiście najczęściej księgowych), sporządzając na przykład sprawozdania finansowe.

Praktyka dokonujących wycen podmiotów na cele transakcyjne wskazuje, że wykonując usługę opierają się one na własnej wiedzy i własnych metodologiach, jeśli w ramach wyceny przedsiębiorstwa jednakże istnieje konieczność wyceny nieruchomości, wówczas jeśli wyceniana jednostka dysponuje aktualnymi operatami (nie starszymi niż rok), należy je wziąć pod uwagę, a jeśli nie, wówczas w istotnych przypadkach zamawia się wykonanie operatów przez rzeczoznawcę majątkowego. Natomiast przy wycenie majątku i zobowiązań (a więc w praktyce całego przedsiębiorstwa) z przyczyny zmiany ewidencji na Międzynarodowe Standardy Rachunkowości przy wycenie wartości nieruchomości zawsze należy posiłkować się operatami wykonanymi przez rzeczoznawcę.

Natomiast praktyka transakcyjna w przypadkach przejęć, fuzji czy nabycia pakietu kontrolnego przez małe lub średnie przedsiębiorstwo lub indywidualnego inwestora, z wycen (bez względu na to przez kogo wykonanych) nie zawsze się korzysta. Niestety takie postępowanie znacząco podnosi ryzyko transakcyjne. Jeśli natomiast inwestorem jest duży podmiot, na przykład spółka notowana na giełdzie, wówczas trudno wyobrazić sobie transakcję, która nie była poparta rzetelną wyceną.

Reasumując ten wątek, to od zamawiającego zależy, z jakiego podmiotu skorzysta oraz jakie jest skłonny ponieść ryzyko w zakresie jakości usługi. Jeśli dokonuje on transakcji o niesłychanie dużej istotności dla siebie (a zakup innego przedsiębiorstwa jest inwestycją niewątpliwie istotną), to można domniemywać, że jakość wykonania wyceny stanowi dla niego znacznie ważniejszą przesłankę, niż cena usługi. Natomiast przy próbie szacowania wartości „dla własnego rozeznania”, co często zdarza się w biznesie przed podjęciem decyzji, prawdopodobnie próba własnego rozeznania szacunkowych cen za porównywalne przedsiębiorstwa lub poszczególnych jego składników majątkowych jest całkowicie wystarczająca.

Nie da się jednak zaprzeczyć, że dla zastosowania rzetelności w określeniu wartości przedmiotu wyceny oraz w zachowaniu odpowiedniej metodologii dokonujący wyceny powinien skorzystać ze wskazówek Noty Interpretacyjnej nr 5, chociaż jeśli nie jest on rzeczoznawcą majątkowym, nie musi ściśle się jej zapisów (szczególnie w aspekcie technicznym) trzymać. Nota narzuca jednak również pewne standardy etyczne (zacytowano w tabeli nr 1) oraz wzorce postępowania, jak na przykład wskazanie powiązań z podmiotem zamawiającym, czy wskazanie za każdym razem jednej rekomendowanej wartości (co nie jest standardem na rynku), nawet jeśli korzystało się „po drodze” z kilku metod.

Tabela nr 1 - Lista standardów etycznych wg Noty Interpretacyjnej nr 5

Grupa standardów	Treść standardu
Obowiązki wyceniającego	2.1 Wyceniający ma obowiązek: 2.1.1 Postępować etycznie, w sposób profesjonalny i zgodnie ze swoimi kompetencjami. 2.1.2 Realizować prace kierując się bezstronnością, obiektywizmem i niezależnością. 2.1.3 Poinformować o występującym lub mogącym wystąpić konflikcie interesów i uzyskać zgodę zleceniodawcy wyceny.
Ograniczenia wyceniającego	2.2 Wyceniający nie może: 2.2.1 Akceptować zlecenia wyceny, w którym miałby zawrzeć z góry założoną opinię, wniosek lub konkluzję. 2.2.2 Przedstawiać rezultatów wyceny w sposób mylący lub niezgodny ze stanem faktycznym. 2.2.3 Akceptować zlecenia wyceny, w którym jego wynagrodzenie jest uzależnione od: a. uzyskania z góry założonego rezultatu, b. konkluzji raportu korzystnej dla klienta, c. wartości przedmiotu wyceny, d. określonego wydarzenia w przyszłości powiązanego z wynikiem wyceny lub z celem zlecenia wyceny.
Reklama usług w zakresie wyceny	2.3 Reklama usług wyceny nie może wprowadzać w błąd.
Poufność uzyskanych informacji	2.4 Wyceniający ma obowiązek chronić poufność informacji na temat klienta i przedmiotu wyceny, poufność informacji obejmuje także zlecenie wyceny.
Jawność roli wyceniającego oraz czas przechowywania dokumentów	2.5 Wyceniający nie może w sposób mylący przedstawiać swojej roli w zleceniu wyceny. 2.6 Wycena musi być odpowiednio dokumentowana przez wyceniającego. Dokumenty i materiały dotyczące zlecenia wyceny winny być przechowywane przez co najmniej 5 lat od daty zakończenia zlecenia wyceny, chyba że przepisy prawa przewidują dłuższy okres.

---

[1] Nazwa ośrodka: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Tytuł pakietu: Wycena przedsiębiorstwa

Grupa: Bankowość i finanse

Autor: Olga Śladkowska - Agencja INPRESS PR

Data: 20.05.2011 r.